گفتگو با حجت‌الاسلام دکتر رفیعی درباره انتخاب‌های فاطمه(س)

آمنه‌مستقیمی | شهرآرانیوز؛ اینکه از حضرت زهرای‌مرضیه (س) به سیده‌النساءالعالمین تعبیر می‌شود و ایشان را یگانه بانوی هر دو عالم می‌شناسیم، برای رابطه دختری با نبی‌خاتم (ص) یا همسری امیرالمؤمنین (ع) نیست، بلکه این مقامات بی‌نظیر ریشه در خصایصی دارد که فاطمه (س) را فاطمه (س) کرده است و از مهم‌ترین آن‌ها انتخاب‌های فاطمی است؛ مسئله‌ای که در گفتگو با حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر ناصر رفیعی، عضو هیئت‌علمی جامعه‌المصطفی (ص) العالمیه، به بحث و بررسی گذاشته‌ایم و در ادامه مرور می‌شود.

حضرت مهدی (عج)، زهرای‌مرضیه (س) را الگوی خود می‌دانند و می‌فرمایند: دختر رسول‌ا... (ص) الگویی حسنه برای من است و از امام حسن‌عسکری (ع) است که ما حجت خدا بر شما هستیم، ولی مادرم حجت خدا بر ماست؛ این‌ها شأن حضرت زهرا (س) نزد اهل‌بیت (ع) را نشان می‌دهد. یک بخش این الگودهی، انتخاب‌های فاطمی است. قرآن کریم می‌فرمایند: «بَلْ تُؤْثِرُونَ الْحیاةَ الدُّنْیا وَ الآْخِرَةُ خَیْرٌ وَ أَبْقی» (اعلی، ۱۶ و ۱۷) برخی دائم دنبال ملاک‌های دنیایی‌اند و برخی دیگر در پی ملاک‌های اخروی.

همه عظمت فاطمه (س) در انتخاب‌هایشان است؛ نکته مهم آنکه انتخاب‌های فاطمه‌زهرا (س) ریشه در خداشناسی دارد چنان‌که نقل است: نزد پیامبر (ص) نشسته بودندکه جبرئیل آمدند و پیغمبر (ص) دقایقی با جبرئیل صحبت کردند. پس از آن رو به فاطمه (س) کردند و فرمودند که جبرئیل می‌فرماید: خدا سلام به تو رسانده و فرمودند: به فاطمه (س) بگویید که هر حاجتی دارد از من درخواست کند. ایشان قدری تأمل و سپس عرض کردند: هیچ حاجتی ندارم جز اینکه توجهم به خدا بیشتر شود! یعنی زهرای‌مرضیه (س) با آن شأن و مقام از خدا حضور قلب مسئلت می‌کنند.

در همه عرصه‌های زندگی فاطمی، رضایت خدا بر غیرخدا ارجحیت داشت، چنان‌که وقتی پیامبر (ص) از ایشان درباره پاسخ به خواستگاری امیرالمؤمنین (ع) سؤال کردند، باوجود داشتن خواستگاران متمول و متنفذ، ایشان پرسیدند: آیا خدا از این ازدواج راضی است؟ نمی‌پرسند علی (ع) منزل و پول دارد یا خانه‌اش کجاست فقط رضای خدا در انتخاب برایشان اهمیت دارد، همین نگاه باعث می‌شود جبرئیل در خانه محقر علی (ع) و فاطمه (س) رفت‌وآمد کند!

مشهور است حضرت‌زهرا (س) لباس عروسی‌اش را انفاق کرد (سوره انسان، آیه ۸)؛ و به قدری زهد داشت و به دنیا بی‌اعتنا بود که سلمان به پیامبر (ص) گفت: یا رسول ا... (ص)! به فریاد برسید، فاطمه (س) روزگار سختی را سپری می‌کند، پیامبر (ص) در پاسخ فرمودند: همه وجود فاطمه (س) را ایمان فرا گرفته است (بحارالانوار، ج۴۳، ص۲۹). این بود انتخاب فاطمه (س) از دنیا، کسی که پدرش شخصیت اول جهان اسلام بود؛ کسی که وقتی وضو می‌گیرد آب وضویش را به عنوان تبرک می‌برند با این سادگی زندگی می‌کند!

ساده‌زیستی و زهد انتخاب مهم در سبک زندگی فاطمی است، حداقل امکانات زندگی را داشت و بچه‌هایش لباس مشترک می‌پوشیدند لباس‌هایی که، چون شسته می‌شد جایگزینی برایشان نبود، اما با همان امکانات امام حسن (ع)، حسین (ع) و زینب (س) تربیت شدند؛ همین رفتار‌ها باعث شد همه ائمه (ع) به نام مادر خود افتخار کنند؛ چنان‌که امیرالمؤمنین (ع) در نامه به معاویه نوشتند: «لِیَ الْفَخْرُ بِفاطِمَةَ» من افتخار می‌کنم که همسرم زهرا (س) است؛ یا امام‌حسین (ع) در روز عاشورا فرمودند: «أنَا ابْنُ فاطِمَةَ» من فرزند فاطمه (س) هستم.

امیرالمومنین (ع) در پاسخ پیامبر (ص) که فرمودند: فاطمه (س) را چگونه همسری یافتی؟ فرمودند: فاطمه بهترین یاورم در راه بندگی خداست. این یعنی یک زن می‌تواند باعث بندگی خدا در زندگی شوهرش شود و مسیر تحصیل، اطاعت و بندگی، حیا و عفاف همسرش را تغییر دهد. در روایات آمده که برای ازدواج سراغ «خَضْرَاءُ الدِّمَن» یعنی زیبارویان بی تقوا نروید. زن پوشش و بهترین یاور در بندگی خداوند است.

دیگر انتخاب بهنگام حضرت‌زهرا (س) وظیفه‌شناسی و حضور بموقع اجتماعی است در حالی‌که می‌توانست در خانه بنشیند، اما ایشان حرکت کرد، به دفاع از، ولی خدا برخاست و خطبه خواند؛ این‌ها نشان از نگاه والای اسلام به زن است، چنان‌که نام برخی زنان مستقیم و غیرمستقیم در قرآن آمده است و نیز خداوند در قرآن ۱۰ صفت صبر، خشوع، خضوع، نماز، صدقه و... را برای مرد و زن به طور مساوی نسبت داده است؛ این یعنی زن و مرد در وجود، تفاوت و در حقوق، تساوی دارند.

انتخاب‌های فاطمه (س) تاریخ‌ساز است چنان‌که قیام را بر سکون و سکوت ترجیح دادند؛ وقتی بعد از پیغمبر (ص) در خانه ایشان را آتش زدند، می‌توانستند بنشینند و سکوت کنند، اما چهل شب به دَرِ خانۀ مهاجر و انصار رفتند، چون زمان‌شناس و امام‌شناس بودند؛ با همین شناخت برای مسلمانان خطبه خواندند، صحبت و گریه کردند. این گریه‌ها فقط برای مصیبت رسول‌خدا (ص) نبود؛ در پاسخ از چرایی این گریه‌ها فرمودند: دو دلیل دارد نخست فقد النَّبِیُّ و دیگری به دلیل وَ ظلم الْوَصِی! (بحارالانوار، ج۴۳، ص۱۵۶)

از دیگر ابعاد انتخاب‌های سرنوشت‌ساز حضرت زهرا (س)، اصول حاکم بر حیات ایشان است، چنان‌که در روز شهادتشان به امیرالمؤمنین (ع) گفتند: پسرعمو (غالباً امیرمومنان (ع) را این چنین خطاب می‌کردند) سه چیز در زندگی من با تو نبود، نخست خیانت، من نسبت به تو امانت دار بودم، دوم به تو دروغ نگفتم و نهایت آنکه از روزی که همسرت شدم با تو در هیچ امری مخالفت نکردم؛ اگر همین سه اصل انتخاب و اولویت ما در روابط خانوادگی، پذیرش مناصب سیاسی، قضایی و ... باشد، آسیب‌هایی همچون طلاق، اختلاس و تعرض به بیت‌المال در جامعه به صفر می‌رسد.

دلیل علاقه پیامبر (ص) به حضرت‌زهرا (س) صرفاً علاقه پدر و دختری نیست، ایشان حساب صدیقه‌کبری (س) را از دیگران جدا کردند؛ زهرای مرضیه (س) هم حساب امیرالمؤمنین (ع) را از دیگران جدا کردند هم برای ازدواج هم برای امامت، در حدی که برای دفاع از ولایت ایشان جانشان را اهدا کردند. ایشان علی (ع) را به عنوان همسر، امام، و ولّی برگزیدند؛ فاطمۀ‌زهرا (س) را باید از انتخاب‌هایشان شناخت و از گزینش‌هایشان درس گرفت؛ چنان‌که خداوند در سورۀ مبارکه «هل أتی» ملاک انتخاب حضرت‌زهرا (س) را فقط رضا و لقای خداوند بیان می‌کند.